Stel je voor: je pakt ’s ochtends je schoenen, buigt voorover en steekt als eerste een voet in een schoen, zonder te weten welke. Je doet dit al jaren, altijd op dezelfde manier. Deze onopvallende volgorde van het aantrekken van schoenen wordt soms gezien als een weerspiegeling van onze persoonlijkheid en gemoedstoestand. Het lijkt onzin, maar als je er even bij stilstaat, zul je zien dat deze microgewoonte een verrassend interessante aanwijzing kan zijn over hoe je je gedraagt als niemand je ziet.
Microgewoontes, dat wil zeggen kleine gebaren met vaste patronen
In de gedragspsychologie spreekt men van microgewoontes, kleine automatische handelingen die we bijna dagelijks herhalen. Dat kan zijn in welke zak je je sleutels bewaart, hoe je je telefoon vasthoudt of juist of je eerst je rechter- of je linkerschoen aantrekt. Na verloop van tijd veranderen deze gebaren van ‘bewust en aandachtig’ in ‘automatisch’.
Onderzoek naar gewoontes toont aan dat het gemiddeld ongeveer 60 dagen duurt om een nieuwe routine te consolideren (in verschillende projecten zijn waarden tussen 59 en 66 dagen verkregen), maar de variatie is enorm, van enkele dagen tot zelfs enkele honderden dagen. Het is belangrijk om op te merken dat bewegingssequenties, zoals het aantrekken van schoenen, worden aangestuurd door gespecialiseerde netwerken in de hersenen (onder andere de basale kernen), die ‘de controle overnemen’ wanneer we iets voor de honderdste keer doen. Daarom hoef je niet na te denken over welke voet je eerst moet aantrekken, je doet het gewoon.
Deze automatische patronen kunnen worden beschouwd als discrete handtekeningen: klein, maar repetitief. Ze zeggen niet alles over ons, maar ze kunnen subtiel suggereren of we op een bepaald moment meer geneigd zijn tot orde en controle of tot spontaniteit en ons laten leiden door onze gevoelens.
De rechterkant, de linkerkant en de hersenhelften: mythes, feiten en symboliek
Een populaire theorie zegt dat de rechterkant staat voor actie en logica, en de linkerkant voor emoties en intuïtie. Daar komt nog de afkorting bij: linkerhersenhelft = analist, rechterhersenhelft = kunstenaar. Dat klinkt indrukwekkend, maar de wetenschap is hier veel voorzichtiger over. Het is namelijk zo dat de bewegingscontrole grotendeels ‘gekruist’ is: de rechterhersenhelft controleert voornamelijk de linkerkant van het lichaam en vice versa. Aan de andere kant zijn functies als taal, verbeelding of planning verspreid en worden ze door beide hersenhelften gedeeld.
Het is dus een aanzienlijke vereenvoudiging om alle logica aan de linkerhersenhelft toe te schrijven en alle creativiteit aan de rechterhersenhelft. We kunnen deze symboliek echter op een meer ‘menselijke’ manier gebruiken: de rechterkant van het lichaam wordt vaak geassocieerd met actie, structuur en het concrete, en de linkerkant met gevoelens, intuïtie en gevoeligheid. In die zin wordt de keuze of de eerste schoen rechts of links is, een interessante metafoor voor hoe we de dag graag beginnen.
Drie patronen voor het aantrekken van schoenen en hun mogelijke betekenissen
Het is de moeite waard om twee dingen te onderscheiden: de natuurlijke voorkeur voor één kant van het lichaam (dominante hand, dominante been) en de interpretatie van de persoonlijkheid. Meta-analyses waaraan meer dan 145.000 mensen hebben deelgenomen, tonen aan dat de voorkeur voor het ‘dominante been’ verdeeld is over de bevolking: de meerderheid heeft een dominante voorkeur voor rechts, maar de voorkeur voor links of gemengd komt voor bij ongeveer een dozijn tot een kwart van de mensen. Dat is een feit. Wat we daaruit kunnen afleiden vanuit psychologisch oogpunt is slechts een voorzichtige hypothese, geen definitieve diagnose.
Wat kan de volgorde waarin je je schoenen aantrekt betekenen?
In menselijke termen: het is geen test met een resultaat van het type ‘je bent zo of zo’, maar eerder een benaderende weerspiegeling van je gemoedstoestand en je manier van handelen. Ik betrap mezelf erop dat ik glimlach als ik zie hoe ik automatisch naar een bepaalde kant ga; het is eigenlijk een kleine opmerking die uit mijn binnenste komt.
Hoe je je microgewoonte met schoenen kunt observeren
In plaats van te proberen te onthouden ‘hoe je het normaal gesproken doet’, kun je beter even hier en nu naar jezelf kijken. Dan zie je snel of je een vast patroon hebt of dat je de volgorde vaker verandert.
Ik heb iets interessants bij mezelf opgemerkt: als ik een dag vol taken voor de boeg heb en ik ‘in actie wil komen’, is de rechterschoen bijna altijd de eerste die uitgaat.
Als het tempo wat vertraagt, begin ik meestal aan de linkerkant, alsof ik onbewust een signaal krijg: vandaag kan ik me meer laten leiden door mijn intuïtie dan door de takenlijst. Het is een kleine observatie, maar het zegt veel.
Wanneer een gewoonte verandert: een stil signaal van binnenuit
Microgewoontes zijn meestal stabiel, dus een plotselinge verandering kan een interessante aanwijzing zijn. Als je jarenlang altijd met je rechter schoen bent begonnen en plotseling steeds vaker met je linker schoen begint, kan dat betekenen dat er iets in je dagelijkse routine aan het veranderen is. Misschien experimenteer je met meer vrijheid, misschien laat je dingen minder controleren of misschien zijn je ochtenden gewoon rustiger geworden.
Het gaat er niet om te oordelen of grote symboliek te zoeken in elke verandering van gebaar. Het gaat eerder om een welwillende nieuwsgierigheid: “Wat overheerst er nu in mij, concreetheid en taken, of gevoelens en flexibiliteit?”. Eén ochtend zegt niets, maar een reeks van vele dagen kan een verrassend coherent beeld opleveren.
Wat blijft hangen: een klein ritueel, meer inzicht in jezelf
Tot slot is het de moeite waard om eerlijk te zeggen: de simpele volgorde waarin je je schoenen aantrekt zegt niet alles over je persoonlijkheid. Het is slechts een van de vele signalen. Maar juist daarom is het licht, eenvoudig en zonder pathetiek: je kunt het beschouwen als een kleine dagelijkse test van je gemoedstoestand. Ga je vandaag de wereld in met je ‘rechterkant’, die van de actie, of met je ‘linkerkant’, die van de gevoelens?
Voor mij is het meest interessante aan dit alles hoezeer lichaam en geest met elkaar verweven zijn. Een automatische beweging, je voet in je schoen steken en de deur achter je sluiten, en tussen de regels door schuilt een kaart van onze routines, keuzes en reacties. Als we dankzij deze kleine details onze eigen micronavigaties een beetje beter begrijpen, hebben we al een grote stap gezet naar een bewust leven. En de rest wordt, zoals altijd, aangevuld door het dagelijks leven.
