Het doorspoelen van de wc is een potentiële bron van overdracht van infectieuze micro-organismen, omdat het grote hoeveelheden microben bevattende aerosolen kan genereren.
We poepen allemaal is de onbetwistbare titel van een klassiek kinderboek geschreven door de Japanner Taro Gomi. Helaas bieden niet alle toiletten een goede spoeling om fecale resten te verwijderen. Bovendien is het doorspoelen van het toilet een potentiële bron van overdracht van besmettelijke micro-organismen, omdat het grote hoeveelheden microben bevattende aerosolen kan genereren. Is er in deze situatie een verschil tussen het neerlaten van de wc-bril of deze omhoog laten staan?
Het dilemma is relatief nieuw. Rond het jaar 315 (4e eeuw) had Rome ongeveer 150 openbare latrines, vaak gelegen in de buurt van openbare baden, en veel daarvan waren voorzien van lange marmeren banken voor gemeenschappelijk gebruik. In die situatie prevaleerde socialisatie boven privacy. En dat bleef zo gedurende vele decennia.
Na een paar eeuwen is de situatie sterk veranderd, maar toch zijn er nog steeds meer dan 3 miljard mensen over de hele wereld die geen toegang hebben tot veilige en schone toiletten. Dat is meer dan een derde van de wereldbevolking! De honderden miljoenen mensen die op dit moment nog steeds geen toilet hebben, zijn gedwongen om in het openbaar of in de open lucht hun behoefte te doen, bijvoorbeeld in de berm van de weg, tussen de struiken of in open water.
Dit veroorzaakt ernstige problemen voor de volksgezondheid, omdat fecale ziekteverwekkers worden verspreid die het water, de bodem en het voedsel verontreinigen, terwijl het ook een groot gevoel van kwetsbaarheid, schaamte en machteloosheid teweegbrengt en aanzienlijke sociale problemen veroorzaakt, vooral voor vrouwen en meisjes, die een groter risico lopen op seksueel geweld en vernedering. In deze context is het logisch dat “Het toilet is een plek voor vrede en vooruitgang” het motto was van de Wereldtoiletdag in 2024, gepromoot door de VN, om veilige sanitaire voorzieningen als een fundamenteel mensenrecht onder de aandacht te brengen.
De uitvinding van het toilet met spoelreservoir
De eer voor de uitvinding van de voorloper van het toilet met spoelreservoir lijkt te komen toe aan Sir John Harington, peetzoon van Elizabeth I, die in 1592 een apparaat ontwierp met een verhoogd reservoir en een kleine buis waardoor het water het afval wegspoelde. Deze uitvinding werd echter bijna twee eeuwen lang genegeerd. In 1775 kwam het weer sterk terug, toen de Schotse horlogemaker en mechanicus Alexander Cumming een cruciaal probleem oploste door de S-vormige afvoerbuis (of sifon) onder het toilet te ontwikkelen en te patenteren, die een cruciale functie had om het toilet af te sluiten en onaangename geurtjes effectief te verwijderen.
Naast onaangename geuren komen er ook aerosolen vol micro-organismen uit toiletten. Onder andere verschillende bacteriesoorten van de geslachten Aeromonas, Bacillus, Campylobacter, Clostridium, Escherichia, Klebsiella, Pseudomonas, Salmonella, Serratia, Shigella of Staphylococcus. Talrijke studies hebben aangetoond dat het doorspoelen van het toilet deze aerosolen kan vormen door de beweging van het water: borrelen, wervelingen en spatten, waardoor aerosolen worden uitgestoten die darm- of urinewegmicro-organismen bevatten.
Het gevaar van ongeventileerde openbare toiletten
In 2015 bevestigde een studie de besmetting met pathogene en antimicrobiële resistente Escherichia coli in 56 openbare toiletten in het grootstedelijk gebied van Minneapolis-St. Paul in Minnesota (Verenigde Staten). Ongeventileerde of onvoldoende geventileerde openbare toiletten vormen een groter risico op kruisbesmetting.
In feite zijn de gebieden in de buurt van alle soorten toiletten en urinoirs vaak sterk verontreinigd, wat aangeeft dat ze strenge reinigingsregimes nodig hebben.
Overdracht kan in deze gevallen niet worden voorkomen door het toilet niet aan te raken of erop te gaan zitten, zoals we vaak denken. De micro-organismen kunnen ook worden overgedragen door ophoping van ziekteverwekkers in het lichaam en op de kleding van de gebruiker via verneveling tijdens het doorspoelen van het toilet of urinoir, dat wil zeggen bij het doorspoelen van de stortbak. Het kan ook worden overgedragen door directe inademing van aerosolen of indirecte overdracht na afzetting van aerosolpathogenen op verschillende oppervlakken in de badkamer, zoals handdoeken, besmette zeepjes, de hendel van de spoelknop, kranen of de deurknoppen zelf.
Veel darmpathogenen komen in hoge concentraties voor in de ontlasting en dus ook in toiletten na de ontlasting, met name tijdens episodes van acute diarree. Een geïnfecteerde persoon kan bijvoorbeeld tot 100 miljard kolonievormende eenheden (KVE) van Salmonella en Shigella via de ontlasting uitscheiden. Mensen die besmet zijn met enterische virussen kunnen 1 biljoen virussen per gram ontlasting uitscheiden. Na het doorspoelen kunnen bacteriën en virussen zich verspreiden over de buitenkant van het toilet en andere oppervlakken in de badkamer.
Het sluiten van de wc-deksel vermindert de verspreiding van aerosolen, maar elimineert deze niet
Verschillende studies melden dat het sluiten van de wc-deksel het aantal zichtbare en kleine druppels tijdens en na het doorspoelen met 30 tot 60% vermindert. Om deze reden hebben medische en volksgezondheidsspecialisten traditioneel geadviseerd om de wc-deksel te sluiten voordat u doorspoelt. Een vaak over het hoofd gezien probleem is echter dat een aanzienlijk percentage van de aerosolen ontsnapt via de ruimte tussen de pot en de bril, zelfs als de deksel gesloten is.
Er lijkt behoefte te zijn aan aanvullende gegevens over de rol van de wc-bril als controlemaatregel. Wat wel duidelijk is, is dat regelmatige desinfectie van alle oppervlakken in de badkamer aan te raden is om de kans op virale en bacteriële besmetting te verminderen.
